Het ziekteverzuim bij de overheid blijft hardnekkig hoog. Volgens het CBS lag het verzuim in het openbaar bestuur in het tweede kwartaal van 2025 op 6,2%: het hoogste niveau voor een tweede kwartaal in ruim twintig jaar. Bij gemeenten ligt het cijfer nog hoger, gemiddeld rond de 6,5%, wat jaarlijks meer dan een miljard euro aan kosten met zich meebrengt.
Uit ons rapport 7 belangrijke trends voor de Rijksoverheid blijkt bovendien dat gemiddeld 1 op de 16 ambtenaren ziek thuiszit (5,9%), bijna een procentpunt meer dan in de marktsector. Het verschil wordt kleiner, maar niet omdat het bij de overheid beter gaat: het verzuim in de markt is simpelweg sneller gestegen.
Voor HR-professionals binnen de overheid is dit een urgente en dagelijkse uitdaging. Niet alleen vanwege de oplopende kosten, maar vooral omdat structureel verzuim invloed heeft op werkdruk, teamdynamiek, dienstverlening én de duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Hoe houd je medewerkers duurzaam inzetbaar in een omgeving die steeds meer vraagt? En hoe doorbreek je de verzuimspiraal als je al kampt met tekorten?
De oorzaken: werkdruk, vergrijzing en krapte
Veel organisaties binnen de overheid kampen met een dubbele druk. Uit de Personeelsmonitor Gemeenten 2024 blijkt dat 90% van de gemeenten werkdruk als een serieus probleem noemt, mede door de toename aan maatschappelijke opgaven zoals woningbouw, de energietransitie en digitalisering.
Anderzijds neemt het personeelsaanbod af door vergrijzing en krapte. De Sociaal-Economische Raad benoemt dat dit vooral in publieke sectoren hardnekkig is, waardoor de druk op de medewerkers die wél aanwezig zijn verder oploopt. Dankzij de bevlogenheid van medewerkers kan de grens worden gezocht, maar de gevolgen van deze ontwikkeling op duurzame inzetbaarheid en vitaliteit zijn wel duidelijk zichtbaar.
De regels zijn duidelijk, maar maken niet altijd het verschil
De Wet verbetering Poortwachter beschrijft precies wat de werkgever en werknemer moeten doen in de eerste twee ziektejaren. Toch blijkt in de praktijk dat naleving van regels niet automatisch leidt tot herstel of preventie. Sinds de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (WNRA) vallen de meeste ambtenaren onder het civiele arbeidsrecht en zijn de kaders daarmee gelijkgetrokken met de marktsector, maar de omstandigheden niet.
Waar commerciële organisaties vaak sneller kunnen bijsturen, hebben overheden vaak te maken met complexe hiërarchie, politieke besluitvorming en minder wendbaarheid. Taken kunnen niet zomaar worden geschrapt, teams zijn afhankelijk van formele besluiten en functies liggen strak vast in structuren en schalen.
Daar ligt het verschil met de commerciële sector: daar zorgt marktprikkel voor meer flexibiliteit. Teams kunnen sneller worden opgeschaald, processen worden herzien of capaciteit wordt extern ingehuurd. Bij de overheid is die bewegingsruimte beperkter, waardoor dezelfde werkdruk of teamdynamiek eerder leidt tot langduriger verzuim en minder mogelijkheden voor preventie.
Wat wél werkt: regie, data en menselijkheid
De sleutel ligt in proactieve verzuimaanpak, waarbij HR niet alleen reageert op ziekte, maar actief stuurt op inzetbaarheid. Hoe pak je dit aan?
Zet in op regie en eigenaarschap
Breng alle stappen in het verzuimproces samen: leidinggevende, HR, casemanager en arbodienst. Duidelijke rollen en één aanspreekpunt zorgen voor minder ruis en snellere re-integratie.
Gebruik data als kompas
Analyseer niet alleen de cijfers, maar ook de verhalen erachter. Welke teams hebben bovengemiddeld verzuim? Welke thema’s keren terug in gesprekken met bedrijfsartsen? Met die inzichten kun je gericht verbeteren.
Investeer in preventie
Niet pas ingrijpen als iemand uitvalt, maar signalen vroeg herkennen. Denk aan periodieke inzetbaarheidsgesprekken, vitaliteitsscans en mentale-gezondheidsprogramma’s.
Herontwerp werkprocessen
Kijk kritisch naar de werkdruk. Wat kan anders, slimmer of digitaler? Soms ligt de oplossing niet (meer) in mensen, maar in beter ingerichte processen.
Train leidinggevenden
De rol van de leidinggevende is cruciaal. Een open cultuur waarin medewerkers zich veilig voelen om grenzen aan te geven, voorkomt uitval op lange termijn.
Wij helpen je vooruit
HR-professionals binnen de overheid staan voor een grote uitdaging om het verzuim te verlagen. Dat lukt alleen met de juiste kennis, mensen en regie. Daar kan ons overheidsteam bij helpen. De specialisten van Compagnon beschikken over jarenlange ervaring binnen overheden, maar brengen daarnaast ook ervaring binnen andere branches en actuele vakkennis mee. We helpen je organisatie graag op weg, zodat jullie duurzame stappen kunnen zetten.
Plan (vrijblijvend) een moment dat voor jou uitkomt in onze agenda, we kijken graag met je mee.
Heb je verder nog vragen?
We zijn je graag van dienst
